Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe u notariusza?
Postępowanie spadkowe budzi zazwyczaj wiele emocji – zwłaszcza wtedy, gdy na podstawie testamentu do odebrania majątku zmarłego uprawnionych jest wiele osób – małżonek, dzieci, rodzice… W jaki sposób poradzić sobie w takiej sytuacji i gdzie należy się udać, by potwierdzić nabycie spadku zgodnie z prawem?
Najłatwiejszą metodą załatwienia sprawy spadkowej w prawie spadkowym jest wizyta u notariusza, który przygotowuje notarialne poświadczenie dziedziczenia. Jest to dokument, który stwierdza, kto jest spadkobiercą i w jakim udziale dziedziczy spadek. Warunkiem sporządzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia jest, co do zasady, stawienie się wszystkich spadkobierców osoby zmarłej (jednocześnie), przy czym każdy z nich musi wyrazić zgodę co do przeprowadzenia sprawy spadkowej. Opłaty notarialne za przeprowadzenie sprawy spadkowej, jak również za przyjęcie lub odrzucenie spadku są stałe i stosunkowo niskie. Ponadto nie są one uzależnione od wartości dziedziczonego majątku. Co dzieje się jednak, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia? W takiej sytuacji przeprowadzenie sprawy spadkowej notariusza nie wchodzi w grę – należy dokonać przeniesienia sprawy na drogę sądową.
Postępowanie spadkowe w sądzie
W przeciwieństwie do poświadczenia dziedziczenia u notariusza, postępowanie spadkowe w sądzie może trwać naprawdę długo. Związane jest to m.in. z koniecznością wyznaczenia ustanowienia terminu rozprawy, na której zjawią się wszystkie osoby roszczące sobie prawo do spadku. Opłata za sprawę spadkową w sądzie jest stała, jednak często trzeba do niej doliczyć dodatkowe koszty pomocy profesjonalnego prawnika, np. adwokata (gdy spadkobiercy nie mogą się porozumieć).
Prawo spadkowe mówi o tym, że spadek można podzielić w sądzie na trzy sposoby:
- Najczęściej w postępowaniu o podział spadku spadkowym sąd dzieli majątek pozostały po zmarłym w równych częściach pomiędzy spadkobierców. Ponieważ zazwyczaj nie da się dokładnie rozdzielić majątku co do złotówki, osoby przyjmujące pieniądze, nieruchomości czy inne składniki spadku muszą się nawzajem „spłacić”.
- Druga metoda na to, jak podzielić spadek na drodze sądowej, to wskazanie jednego ze spadkobierców do i nakazanie mu „spłacenia” pozostałych osób dziedziczących.
- Trzeci sposób podziału majątku zakłada sprzedaż wszystkich rzeczy czy nieruchomości należących do zmarłego oraz podział uzyskanych w ten sposób pieniędzy pomiędzy spadkobierców.
Jak odebrać spadek w sądzie? To nieco trudniejsze, niż w przypadku wizyty u notariusza
Jak wygląda procedura odrzucenia spadku?
Każdy spadkobierca (niezależnie od tego, czy został wskazany w testamencie, czy dziedziczenie następuje ustawowo), może odrzucić spadek. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w prawie spadkowym występują dwa różne pojęcia związane ze zrzeczeniem się majątku spadkowego: odrzucenie spadku oraz zrzeczenie się dziedziczenia.
Zrzeczenie dziedziczenia – w przeciwieństwie do odrzucenia spadku – może nastąpić jedynie za życia osoby, od której potencjalnie można byłoby otrzymać spadek. Jeśli potrzeba zrzeczenia się spadku zajdzie, należy umówić się u notariusza i w jego obecności podpisać dwustronną umowę (podpisy muszą złożyć zarówno potencjalny spadkobierca, jak i osoba dysponująca majątkiem przyszłego spadkodawcy). Dzięki tej umowie potencjalny spadkobierca jest pomijany w późniejszym procesie dziedziczenia.
Odrzucenie spadku odbywa się natomiast już po śmierci osoby dysponującej majątkiem przechodzącym na spadkobierców spadkodawcy. Konieczność ta zachodzi przede wszystkim w sytuacji, w której roszczenia z tytułu długów zmarłego nie mogą być w całości pokryte z pozostałego do dyspozycji majątku. Należy pamiętać jednak o tym, że odrzucenie spadku musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od uzyskania informacji o tym, że dana osoba została spadkobiercą. Jeśli nie dotrzyma się tego terminu, majątek przechodzi w części lub całości na prawnego spadkobiercę. Odrzucenie spadku należy bezwzględnie potwierdzić u notariusza lub przed sądem – notariusz sporządza wówczas akt notarialny, dzięki któremu odrzucenie spadku (zarówno majątku jak i długów) staje się wiążące w świetle prawa.
Brak notarialnego poświadczenia dziedziczenia nie oznacza automatycznego odrzucenia spadku